Is inclusie slechts een illusie?

Wat heeft komiek William Boeva met mij gemeen? Op het eerste zicht toch niet zo veel zou je denken? Ik bespaar jullie een lang gegis en vreemde vergelijkingen.

Het zit dus zo: William en ik hebben beiden een beperking. Enkel: die van hem is zichtbaar, die van mij niet.

Ik heb op 28-jarige leeftijd een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) opgelopen na een herseninfarct en sindsdien kamp ik met de gevolgen hiervan. Uiterlijk zie je niet meteen iets, maar het is er wel. Leven met een hersenletsel is aanpassen, monitoren, verwachtingen bijstellen, compromissen sluiten,.. Het is beperkend.

De vierde macht

Net zoals heel veel andere personen met een beperking loop ook ik met mijn hersenletsel helaas iedere dag tegen veel grenzen aan en ook ik voel me niet correct vertegenwoordigd in het ‘inclusiviteitsbeeld’ dat onze maatschappij tracht te schetsen. William richtte zich vooral naar de Vlaamse media, dus dat is al een kruisje dat we kunnen afvinken. Mijn steun heeft hij alvast. De media speelt namelijk een grote rol in de representatie van onze maatschappij. Ze zijn de zogenaamde vierde macht en hebben zo een grote verantwoordelijkheid te dragen voor onze beeldvorming. En ja, zelfs als het enkel om 'feelgoodprogramma's' gaat.

Ik ga zelf verder geen bepaalde sector aanspreken. Ik houd het algemeen en wil meer inspelen op inclusie. Of beter gezegd: de 'inclusie illusie'. Want waarom lopen er zoveel mensen met een beperking nog tegen grenzen en uitsluiting aan in een maatschappij die zich toch steeds meer de “hashtag woke” toekent?

Ik geloof dat we het begrip inclusie wat meer op de voorgrond moeten plaatsen en het niet enkel moeten representeren als een vage definitie op een website, als een grafiekje in een of ander jaarverslag of enkel als een “out of the box”-topic in een laatavond televisieprogramma.

Want wat is inclusie eigenlijk? Is inclusie hetzelfde als gelijkheid?

Gelijkheid bestaat niet

Even een eye-opener: wij zijn niet gelijk. Hoe mooi het ook klinkt dat “we allemaal gelijk zijn”. Als je er echt goed over nadenkt, kom je toch tot het besef dat dit gewoon niet kan?

Als je vertrekt vanuit gelijkheid, ga je er eigenlijk vanuit dat iedereen exact dezelfde behoeftes en noden heeft en dat we allemaal met dezelfde voordelen of barrières te maken hebben. Voor zover ik weet is de robotrevolutie nog niet aangebroken en zijn we toch nog altijd individuen met verschillende karakters, kenmerken, uiterlijkheden, competenties, sterktes, zwaktes, behoeften, noden en grenzen. We zijn niet identiek en gelukkig maar!

Vervang gelijkheid al eens door gelijkwaardigheid. We voegen dus letterlijk ook het woord ‘waardig’ toe. Hierbij erkennen en waarderen we juist de verschillen en dus ook de uniekheid van mensen. Het gaat erom dat we ondanks alle verschillen van gelijke waarde zijn.

Not in my backyard

En nu zijn er misschien enkelen die bij zichzelf denken: "Ja, maar wat kan ik hier nu aan veranderen? Dat inclusiegedoe is toch een verantwoordelijkheid voor 'de maatschappij'?" Dit is een mooi voorbeeld van een "All okay, but not in my backyard"-redenering. Ik zal het even vertalen: "Alle begrip voor mensen met een beperking. Zij mogen zeker meedraaien in de samenleving, maar toch liever niet in de klas van jouw kinderen, liever niet als jouw collega/baas, liever niet als jouw yogaleerkracht?"

Het ding is: maak jij dan geen deel uit van de maatschappij? Moet er gewacht worden tot er weer een of ander 'inclusiviteitsdecreet' op de politieke agenda komt en met wat geluk het laatavondjournaal haalt? Die inclusie illusie doorprikken? Het begint bij jezelf. Durf nadenken. Durf vragen én in vraag stellen.

Hulp nodig? Wel, er bestaat oneindig veel lectuur, definities, opiniestukken over wat inclusie is of wat het zou moeten betekenen, maar ik ga het samenvatten in een paar concrete punten vanuit mijn persoonlijke ervaring die ik tijdens mijn bijna twee jaar als ‘kersverse persoon met een beperking’ heb mogen ondervinden:

- Inclusie = meedoen

Dit wil zeggen niet enkel toekijken vanaf de zijlijn of bekeken worden. Mensen met een beperking zijn geen objecten die af en toe eens tentoongesteld mogen worden. In plaats daarvan kunnen zij ook mee de tentoonstelling in goede banen helpen leiden.

- Inclusie = erkennen

Erken de beperkingen en dus ook de niet-zichtbare. Minimaliseer of negeer deze niet. - Inclusie = nieuwgierig zijn

Wees nieuwsgierig, durf bij te leren en verminder zo je vooroordelen. Stel eens een vraag in plaats van zelf conclusies te trekken op basis van wat je eens in een tv-serie hebt gezien of ooit eens hebt gelezen.

- Inclusie = geloven

Geloof in het verhaal en de ervaringen van mensen met een beperking, maar geloof ook vooral in hen. Een beperking hebben wil niet zeggen dat dan ook de verwachtingen automatisch beperkt moeten worden.

- Inclusie = samenwerken

Laten we samenwerken. Er hoeft geen “wij versus zij” te zijn. Stop de tweedeling.

- Inclusie = niet uitvergroten/benadrukken

Een beperking hoeft niet altijd in het middelpunt te staan. Mensen zijn meer dan hun beperking. Ze hebben net zoals iedereen meerdere rollen. Ze zijn ook vaak kind, ouder, zus, broer en ze kunnen evengoed klimaatwetenschapper of verpleger zijn en hun job goed uitvoeren desondanks hun beperking. Bijvoorbeeld: waarom zouden we mensen met een beperking enkel in beeld brengen om te focussen op hun beperking? Een klimaatexpert kan een rolstoelgebruiker zijn én praten over de klimaatuitdagingen zonder dat er gefocust moet worden op die beperking.

- Inclusie = kansen geven

Oprechte kansen geven aan mensen met een beperking staat niet gelijk aan een rode loper uitrollen, ‘privileges afdwingen’ of liefdadigheidswerk. Het is simpelweg gewoon al eens de deur open zetten.

- Inclusie = denken in mogelijkheden

Ban de kortzichtigheid en denk niet in problemen, maar kijk ook eens naar de mogelijkheden. Dat moeten mensen met een beperking iedere dag doen. Anders zaten ze hier niet meer.

Het lijken wel mantra’s, hang ze dus gerust eens op op je koelkast of aan je muur. Kijk ernaar en durf jezelf de vraag eens stellen als individu, naaste, familielid, vriend, kennis, werknemer, werkgever, instelling, organisatie, maatschappij,... Wat is inclusie? Doen we daar echt al aan mee of is het slechts een illusie?